“Heel vaak komt iemand reddeloos in mijn praktijk maar al gauw kan ik mijn patiënten overtuigen dat we er alles aan gaan doen om de klachten weer zelf onder controle te krijgen. Dat is mijn missie.” Aan het woord is Nynke Roskammer, fysiotherapeut en oedeemspecialist. Via persoonlijke voorlichting, behandeling en begeleiding bij zelfregulatie probeert zij patiënten met lymfoedeem weer de regie over hun leven te herwinnen. Door Bart Ledegang
Vriendjes worden
Die begeleiding naar zelfredzaamheid bij lymfoedeem is Nynkes grote drijfveer. Daarbij is goede voorlichting een belangrijke eerste stap. Zowel vóór de medische behandeling als erna. Uit de recente peiling ‘Lymfoedeem na borstkanker, wat is jouw ervaring?’ van Borstkankervereniging Nederland (BVN) blijkt dat 25% van de ondervraagden voor de start van de borstkankerbehandeling niet verteld werd dat zij lymfoedeem kunnen krijgen. Nynke: “Enige aandacht hiervoor is wel nodig maar ik hoor niet vaak dat mensen teleurgesteld zijn omdat ze niet wisten dat oedeem een vervelend gevolg van de operatie kan zijn. Ze zijn natuurlijk eerst bezig met gewoon beter worden.” Maar als dit probleem zich wel voordoet, is er gelukkig nog de voorlichting van de oedeemtherapeut als het behandeltraject van lymfoedeem wordt gestart. “Voor mij is die eerst gericht op uitleg, voorlichting en weer ‘vriendjes’ worden met je lichaam. In contact komen met je lichaam na zoiets ingrijpends als borstkanker is bijzonder moeilijk. Boosheid en verdriet vanwege de ziekte overheersen vaak nog je gemoedstoestand,” aldus Nynke.
Alles draait om compressie
De meeste patiënten die bij Nynke komen, zijn doorverwezen door de mamma care verpleegkundige van het ziekenhuis. Ook als ze direct met hun klacht bij haar op de praktijk komen, raadt Nynke toch aan om eerst een huisarts of mamma care verpleegkundige te raadplegen. Vanzelf ziet ze de mensen daarna weer terug op de praktijk. Gelukkig is lymfoedeem zeer goed te behandelen. Toverwoord hierbij is compressie. Dat kan door te zwachtelen, het gebruik van een klittenbandsysteem of lymfetapen. Alle drie helpen ze om het lymfevocht snel af te voeren. Heb je een dikke arm? Zwachtels eromheen masseren het vocht dan weer terug. Ook kun je tapen om het oedeem beter af te voeren. De tape tilt dan de huid op en creëert daarmee drukverschillen onder de huid. Nynke: “Ik adviseer vaak ook om lekker te gaan zwemmen. Het water geeft compressie, het kabbelt, masseert en ondertussen span je je spieren en ben je met je ademhaling bezig. Maar… denk wel om het risico van wondroos. De huid wordt week in het water dus verzorg het goed. Preventie is sowieso heel belangrijk want bacteriën gedijen uitstekend in lymfoedeem. Gebruik dus handschoenen, laat je niet prikken door doornen in de tuin of krabben door een kat. Wondjes moet je ook altijd ontsmetten. Zorg dus dat je altijd Sterilon ter ontsmetting op zak hebt.”
Klittenbandsysteem
Nynkes behandeling van lymfoedeem bestaat uit een aantal vaste stappen. Eerst begint ze met manuele lymfedrainage. Dat is een zachte massagetechniek die de vochtopname door de lymfevaten stimuleert. Het teveel aan vocht, het oedeem, wordt dan beter en sneller afgevoerd. “Het meest effectief is compressie door zwachtels of een klittenbandsysteem. Thuasne heeft tegenwoordig handige klittenbandproducten. Ze bestaan uit bobbeltjes die je arm of been masseren. Je kunt ze makkelijk even afdoen als je gaat douchen. Als de arm na verloop van tijd wat dunner wordt door de compressie, kun je de klittenband zelf wat strakker maken.” Als uiteindelijk het lichaamsdeel zo lymfoedeem-vrij mogelijk is, kan een therapeutische elastische kous aangemeten worden. Met de kous komt snel de échte vrijheid dichterbij. Dan start namelijk de onderhoudsfase met zelf-compressie.
Compressievesten
Lymfoedeem en pijn zijn helaas onlosmakelijk met elkaar verbonden. De mate van pijn is voor iedereen verschillend. Gelukkig zijn er ook effectieve middelen om de pijn te verlichten. Compressievesten blijken bewezen pijn te verlichten en oedeem te reduceren. Uit recent onderzoek onder gebruikers van de compressievesten geeft 53% van de ondervraagden aan dat de pijn merkbaar verminderd wordt. Ook het oedeem wordt duidelijk teruggedrongen. (Bron: Thuasne Compressievesten Consumentenonderzoek | Thuasne (NL) )
Wat kan ik straks weer?
Wie vroeger na borstkanker ook nog lymfoedeem kreeg, kon fysiek maar moeilijk weer aan het werk. Tegenwoordig is de therapie zo goed en effectief, dat je veel vrouwen (en mannen) na een behandeling weer met vertrouwen aan de slag kunnen. Nynke: “Maar ik vertel de mensen wel dat het oedeem nooit helemaal weggaat. Je zult ermee moeten leren leven. En daar zit voor mij de uitdaging. Mijn doel is dat iedereen weer met een tevreden glimlach in het leven staat. Je kan vaak niet alles meer als vanouds maar veel dingen wel zo goed mogelijk. Met een verstandige leefstijl en gedisciplineerde zelfregulatie kun je een heel eind komen!”
Wat gaat oedeemtherapie mij kosten?
De zorgverzekeraar vergoedt oedeemtherapie tegenwoordig vanuit de basisverzekering na 20 behandelingen. De vergoeding voor de eerste 20 behandelingen moet dus uit de aanvullende verzekering komen of betaal je zelf.
Nynkes blogs
Geregeld schrijft Nynke ook blogs over haar werk als oedeemtherapeut. “Twee jaar geleden had ik net een paardje gekocht. Een jonge Friese hengst waar ik helemaal dol op was. Alleen was hij nog wat druistig. Toen kwamen er twee mannen op mijn pad die hem konden trainen. Daardoor kon ik uiteindelijk met hem verder. Nu is hij als was in mijn handen. Mijn blog ging dan ook over Dimmen, mijn paard. ‘Het zou toch wat zijn als ik niet meer paard zou kunnen rijden omdat ik lymfeoedeem heb,’ bedacht ik me toen ik er weer met hem op uit was. Dat leek me zo erg. Ineens werd alles kraakhelder. Vanaf dat moment was ik vastberaden om mensen met lymfoedeem te helpen en wel zó dat ze weer regie krijgen over hun lichaam én leven.”
Deel 1: Regie over je lichaam leren herwinnen, is telkens mijn drijfveer verscheen eerder in maart. Klik hier
